Küresel iklim krizi yalnızca çevreyi değil, geleceğin en savunmasız bireyleri olan çocukları da doğrudan tehdit ediyor. Merkezi İngiltere'de bulunan uluslararası sivil toplum kuruluşu Save the Children ile Belçika'daki Brüksel Vrije Üniversitesi (Vrije Universiteit Brussel - VUB) tarafından yayımlanan "İklim krizine doğmak" başlıklı rapora göre, 2020'de yaklaşık 120 milyon çocuk dünyaya geldi.
Benzeri görülmemiş iklim aşırılıkları söz konusu
Bu çocukların büyük bölümünün, yaşamları boyunca "benzeri görülmemiş" iklim aşırılıklarına maruz kalacağı belirtilen raporda, benzeri görülmemiş ifadesi, "iklim değişikliğinin olmadığı bir dünyada yaşam boyunca yalnızca 10 binde 1 olasılıkla karşılaşılabilecek iklimsel aşırılıklar" şeklinde tanımlandı.
Tahminlere göre, 2020'de doğan çocuklar, sıcak hava dalgaları, nehir taşkınları, kuraklıklar, mahsul kayıpları, orman yangınları ve tropikal fırtınalarla şekillenen bir yaşam sürme olasılığı açısından 1960 doğumlu yetişkinlerden en az 2 kat daha fazla risk altında bulunuyor.Küresel ısınmanın 1,5 dereceyle sınırlandığı bir senaryoda dahi çocukların yüzde 52'si yaşamları boyunca benzeri görülmemiş sıcak hava dalgalarına maruz kalacak.
Yüzyıl sonuna kadar küresel ısınmanın 3,5 dereceye ulaştığı bir senaryoda, geçmişte istisnai ve nadir olarak kabul edilen sıcak hava dalgaları, 111 milyon çocuğun günlük yaşamının bir parçası olacak. Aynı senaryonun gerçekleşmesi durumunda çocukların 35 milyonu benzeri görülmemiş tarımsal ürün kaybından, 16 milyonu nehir taşkınlarından etkilenecek.
Gıda güvenliği risk altında
Paris Anlaşması'nın küresel ısınmayı 2100'e kadar 1,5 derecede sınırlandırma hedefine ulaşılması durumunda, çocuklardan 38 milyonu benzeri görülmemiş sıcak hava dalgalarından, 8 milyonu gıda güvenliği riskini artıran mahsul kıtlığından, 5 milyonu nehir taşkınları ve tropikal siklonların yıkıcı etkilerinden, 2 milyon çocuk kuraklıklardan ve 1,5 milyon çocuk orman yangınlarına maruz kalmanın sonuçlarından korunabilir.
İklim değişikliğinin çocuklar üzerindeki etkisine dair AA muhabirinin sorularını yanıtlayan Üsküdar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişimi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Nurper Ülküer, iklim değişikliğinin en önemli belirtisi olarak ortaya çıkan küresel ısınmanın getirdiği aşırı sıcaklığın, kuraklık ve yangınları tetikleyerek çocukları etkilediğini söyledi.
En fazla Himalaya Dağları'nın eteklerinde yaşayanlar etkilenecek
İklim değişikliğinden en fazla Himalaya Dağları'nın eteklerinde yaşayan çocukların etkileneceğini kaydeden Ülküer, dağlardaki karların erimesiyle dağ eteklerindeki köylerin sel tehdidiyle karşı karşıya kalacağını, bu durumun da bölgedeki insanlarla birlikte en çok çocukları etkileyeceğini belirtti.
Sel felaketlerinin sadece Himalaya bölgesinde değil, Hindistan ve eskiye nazaran Türkiye'de de daha fazla etkili olduğunu ifade eden Ülküer, "Bunlar herkesi etkiliyor ama küçük çocukları, hamile kadınları daha çok etkiliyor. Örneğin aşırı sıcaklığın çocuğun beyin gelişimini önemli derecede etkilediğini bilimsel araştırmalar ortaya koymuş. 2022'de, 953 milyon çocuk susuzluk tehlikesiyle karşı karşıya kaldı. Yani bundan sonra olacak demiyoruz, olmuş durumdan bahsediyoruz. 470 milyon çocuk ise kuraklıkla karşı karşıya kaldı." dedi.
Prematüre bebekleri bekleyen tehlike
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, 1,7 milyon prematüre bebeğin hava kirliliği ve zehirli ortamlar nedeniyle hayatını kaybettiğini aktaran Ülküer, iklim değişikliğine bağlı küresel sağlık problemlerinin yüzde 80'inin 5 ve 6 yaş grubundaki çocukları etkilediğini bildirdi.
Çalışmalar ışığında 2020 ve sonrasında doğan çocukların 2 kat daha fazla orman yangını ve 3 kat daha fazla sel felaketine maruz kalacağını vurgulayan Ülküer, 50 milyon çocuğun kötü iklim şartları ve özellikle kuraklık nedeniyle yerinden olacağını dile getirdi.
İklim değişikliğinin eşitsizlikleri de körükleyeceği tespitini paylaşan Ülküer, şöyle devam etti:
“Çocuklar bunlardan etkilenecekler ama tüm çocuklar aynı derecede etkilenmeyecek çünkü sosyoekonomik açıdan ve diğer açılardan daha şanslı gruptaki çocuklar bu etkilerden daha kolay kendilerini kurtaracaklar. Ama sosyoekonomik açıdan daha zor durumda olanlar, kırsal kesimde olanlar, topraktan kazanç sağlayan ailelerin çocukları yer değiştirme ve benzeri konularda çok daha fazla bundan etkilenecek. Bu da zaten dünyada var olan sosyoekonomik eşitsizliği daha da körükleyecek ve makas daha da açılacak.”
Çocuklar psikolojik sorunlarla karşı karşıya
Birleşmiş Milletler ve UNICEF gibi topluluklar tarafından iklim bilincini artırmaya yönelik çalışmalar yapıldığını, çevre ve iklim değişikliği konusunda çocukların ve gençlerin yetişkinlere kıyasla daha bilinçli olduklarını anlatan Ülküer, bu tutumun, bilinçli aile, okul ve toplulukların hakim olduğu ortamlarda yetişen çocuklarda görüldüğüne değindi.
İklim değişikliği etkilerine maruz kalan çocukların psikolojik sorunlarla karşı karşıya kaldığı uyarısında bulunan Ülküer, çocukların ilk olarak kendi ruh sağlıkları ve iyi oluş durumları, ikinci olarak ise stres ve travma noktasında etki altında kaldıklarının altını çizdi.
Odaklanmaları azalıyor
Aşırı sıcaklığın yavaş zihinsel fonksiyonlara yol açtığına işaret eden Ülküer, "Odaklanma becerilerini azaltıyor, uyku kalitesini etkiliyor, beslenmeyi etkiliyor. Çocuk gelişimi ancak sağlıklı bir çevrede ve sağlıklı çevreyle etkileşim yoluyla gerçekleşiyor." diye konuştu.
Ülküer, çocukları ve gelecek nesilleri iklim değişikliğine karşı korumak için öncelikle ısınmanın ve diğer iklim değişikliği etkilerini azaltacak acil önlemlerin alınması, bütün dünya ülkelerinin bu konuda bir araya gelmesi gerektiğini söyledi.
