Türkiye Acil Tıp Derneği (TATD) Çocuk Acil Çalışma Grubu Üyesi Uzman Dr. Şeyda Kaptan, geçen hafta 2 kişinin yaşamını yitirmesine yol açtığı iddiasıyla yeniden gündeme gelen 'Sarı serum' kullanımının çocuklara kadar indiğini, hekim gözetimi dışında yapılan bu uygulamaların ölümcül tehlike saçtığını kaydetti. Çocukların daha hızlı iyileşeceğini düşünerek hastane dışı ortamlarda serum hizmeti alan ailelerin adeta ateşle oynadığını kaydeden Dr. Kaptan, artık 'Antibiyotik verin' ısrarının yerini, 'Sarı serumun' aldığını söyledi. Öte yandan sosyal medya üzerinden kolaylıkla ulaşılabilen bazı hesaplar, 1500 TL'ye adrese teslim serum, 300 TL'ye de antibiyotik ve ağrı kesici içeren iğne hizmeti veriyor. Üstelik bu işlemler, doktor muayenesi olmadan, telefon üzerinden yazdırılan reçetelerle gerçekleşiyor.
Kış mevsiminin gelmesiyle çocuklarda da artan viral enfeksiyonlar, üst solunum yolu hastalıkları ve ateşli tablolar, yaşanan sarı serum ölümlerine rağmen talebi azaltmıyor. Geçtiğimiz hafta 2 kişinin sarı serum sonrası alerjik şokla yaşamını yitirdiği iddialarına rağmen, sadece erişkinler değil, çocuklar da bu tehlikeyle karşı karşıya. Aileler, çocuğu kısa sürede iyileşecek diye düşünerek acillerde doktorlardan ısrarla sarı serum talep ederken, hekimler bu talebi uygun görmediğinde soluğu eczanelerde, sağlık kabinlerinde veya evlere hizmet götüren sosyal medya hesaplarında alıyor.
TATD Çocuk Acil Çalışma Grubu Üyesi ve Acil Tıp Uzmanı Dr. Şeyda Kaptan, damar içi uygulamaların riskleri nedeniyle çok gerekli olmadıkça hastalarda serumu tercih etmediklerini söyledi. Dr. Kaptan, atom, vitamin kokteyli gibi konseptlerle pazarlanan ve doktor gözetimi dahi olmadan yapılan 'Hastane dışı' serum uygulamalarının hayatı tehdit ettiğini belirterek önemli açıklamalarda bulundu.
Öte yandan sosyal medya üzerinden rahatlıkla ulaşılabilen bazı firma ya da kişiler, 1500 liraya adrese teslim, içinde ağrı kesiciden vitaminlere, 6-7 kalem ilaç bulunan kokteyl serumla 300 liraya antibiyotik ve ağrı kesici içeren iğne hizmeti veriyor. Doktor muayenesi dahi olmadan yapılan bu uygulamalar, iyileşmek yerine hayatı tehdit eden tablolara yol açabiliyor.
'Anne kız serumu', 'Çocuklara özel atom serum', 'Evde ateş düşürücü ağrı kesici serum' sloganlarıyla pazarlanan bu tedavilere özellikle kış enfeksiyonlarının arttığı bu günlerde sıkça başvurulduğunu vurgulayan Dr. Kaptan, "Kış sezonu, zaten okul çağında da olan çocuklarımızda özellikle birbirlerine bulaşla beraber ateş, soğuk algınlığı belirtileri, burun akıntısı, öksürük, yaygın kas eklem ağrısı gibi şikayetler artmış bulunmakta. Acil servise de başvurular eş zamanlı olarak artıyor.
Asıl problem, serum talebindeki artış, bizi asıl zorlayan. Çünkü aileler serumla sanki daha hızlı iyileşecekmiş, ancak serum aldığı zaman çocuğun tedavisi tamamlanacak inancıyla geliyor. 'Serum şifası' inancı buradaki en büyük problem. Bir dönem 'Çocuğum antibiyotiksiz iyileşmiyor, antibiyotik yazın hocam' kısmından 'Serum almazsa iyileşmiyor; serum alsın' a dönmeye başladı. Aile içinde o kadar konuşulmuş ki 3 yaşında bir çocuk hastam 'Bana serum tak, ben öyle iyileşirim' diyebiliyor. Bunu çocuğun bilmemesi lazım" dedi.
Çocukta ciddi bir sıvı kaybı olmadığı sürece serumun bir faydasının olmadığını söyleyen Kaptan,"Hatta içine konulan ek ilaçlarla alerjik reaksiyon, vazovagal reaksiyon (şuur kaybı), ölüme dahi varabilen anafilaktik şoklara kadar gidebiliyor bu süreç. Hastane dışı uygulamalar, ev içi, eczanelerde yaptırdıklarını duyuyoruz; ağlık kabinleri, teçhizatlı olmayan sağlık üniteleri duyuyoruz, evinde serum taktırmak için birilerinin olduğunu duyuyoruz.
Bunlar en tehlikelisi. Çünkü verdiğiniz her ilacın yan etki yapabilme potansiyeli var. Biz hastaneye içerisinde bile taktığımızda gözümüzün önünde takip ederek süreci ilerletiyoruz. Hiç kontrolsüz bir ortamda bunu takmak, çok büyük bir cesaret istiyor.B1, B6, B12 vitamini, C vitamini koyuyorlar. Alerjik reaksiyon buradan kaynaklanıyor. Bunların yanı sıra ekstra steroidler, antibiyotikler, ağrı kesici, ateş düşürücü ilaçlar eklenebiliyor. Bütün bu ilaçları karışım şeklinde verdikleri için, hangisine alerjik reaksiyon geliştiğini dahi anlayamıyoruz. İçerisine 6-7 kalem ilaç koyduklarını biliyoruz. Buradaki tehlike daha da büyüyor" diye konuştu.
Çoğunlukla evinde veya uygun olmayan hastane dışı bir ortamda serum taktırıp sonrasında alerjik reaksiyonla, arrest denilen solunumun baskılandığı, kalbin durduğu tablolarla kliniklerine çok sayıda hasta geldiğini kaydeden Dr. Kaptan, sözlerini şöyle sürdürdü: "Örneğin daha önceden yaşadığımız bir vakaydı, evinde serum taktırmış. O anda gelişen alerjik reaksiyona karşı evde uygulamayı yapan kişinin herhangi bir teçhizatı, ilaçları yok. Evde arrest oluyor çocuk. 112 ambulansla bize getirildi. Solunumu baskılanmıştı, hava yollarında ciddi bir ödem gelişmişti. Buna bağlı olarak kalbi de durmuştu. Bizim burada müdahalelerimizle beraber çok şükür döndürdük ve entübe ettik, iyileşti; ama sonrasında gelişebilecek hasarları, gencecik bir insanda hayal bile edemiyoruz. Hekimin hastayı görüp değerlendirdikten sonra tedaviye başlaması ve bir takip sürecine alması da buradaki en önemli parametre"
Şu an kış virüsleri yaz virüsleri hepsinin beraber görüldüğünü de sözlerine ekleyen Dr. Şeyda Kaptan, "Şu anda hepsi karışmış durumda. Yani normalde yazları gördüğümüz Rotavirüs enfeksiyonlarını bile şu an görüyoruz. Ancak bağışıklık sisteminin bir iyileşme süreci var. Aileler istiyor ki bu süreç kısalsın, çocuğu daha hızlı toparlasın, daha hızlı ayağa kalksın. Bu hastalıkların çoğu ayakta tedavi edilebilir. Ayaktan takiple her şekilde iyileşebilir. Fakat aileler ısrarla serum istiyor. Biz gerek olmadığını söylediğimizde, sanki çocuğu tedavi etmek istemiyormuşuz gibi tepkilerle karşılaşıyoruz ve maalesef Beyaz Kod’a kadar giden tartışmalara sebep olabiliyor.100 defa verdiğiniz bir ilaca 101’incide alerjik reaksiyon gelişebilir. Aynı şey çocuk için de erişkin için de geçerli. Öncesinde test etmesi şansınız yok. Sağlıksız, güvensiz bir ortamda bu uygulamalar asla yapılmamalı. Ayrıca kişinin isteğine bağlı olarak da yapılmaması gerekmekte" diye konuştu.
Özellikle günümüzde alerjik çocuk popülasyonunun çok fazla olduğuna dikkat çeken Dr. Kaptan sözlerini şöyle noktaladı: Bu ilaçlara verilecek yanıtı asla kestirmeyiz. Zaten bu yüzden de bu uygulamaların bu şekilde yapılması çok tehlikeli. Sadece vitaminler değil, evde ağrı kesicilerin de takıldığını da duyuyoruz. Karın ağrısı, kusmayla giden bir çocukta veya bir erişkinde yapılan ağrı kesicileri biz burada seçerek vermek durumundayken, evde takılanlarda daha hayati bire durum olabilir. Apandisitte patlama, bağırsak delinmesi gibi daha hayati durumlarda bile karın ağrısı sebebi olabilirken, ağrı kesici serum verildiği zaman aslında karın ağrısının sebebini de anlayamıyoruz. Çünkü bizim için muayene ve tanı sürecini etkiliyor. Hastalar o an ağrısı azaldığı için hastaneye daha geç başvuruyor ve bu sefer de çok daha kötü sonuçlarla karşılaşabiliyoruz."