İŞKUR'un "2024 Türkiye İşgücü Piyasası Araştırma Raporu"na göre, eleman temininde en fazla güçlük çekilen mesleklerin başında garsonluk geldi. Bunu, dikiş makineciliği, kaynakçılık, temizlik görevliliği, sıvacılık, satış danışmanlığı, yük ve yolcu taşımacılığı şoförlüğü ile gazaltı kaynakçılığı izledi. İŞKUR'un internet sitesinde yer alan rapora göre, en çok açık işin tespit edildiği meslekler, garsonluk, dikiş makineciliği, satış danışmanlığı, temizlik görevliliği, gazaltı kaynakçılığı, kasiyerlik, paketleme ve konfeksiyon işçilikleri ile yük ve yolcu taşımacılık şoförlükleri oldu. Peki, ilk sıralarda 'mavi yaka' ya da 'geleneksel' olarak nitelendirilebilecek mesleklerin olmasının sebebi ne? Neden garsona ihtiyaç var?
Hürriyet'ten Fulya Soybaş'ın, bu soruların yanıtını araştırdığı yazısına göre; Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derneği (TÜRES) Genel Başkanı Ramazan Bingöl, "Bugün deneyimli, mesleğini iyi icra eden bir garson en az 80 bin lira maaş alıyor. Üniversite mezunu, yüksek lisansını yapmış, masa başında, bankada çalışan bir mühendis bugün, bu şartlarda o kadar kazanmayabiliyor" dedi.
Bingöl "Bundan 60-70 yıl önce beyaz yakalı arzı, mavi yakalıya göre düşüktü. Dolayısıyla iyi kazanıyor, yanı sıra itibar görüyorlardı. Aileler de çocukları okusun, iyi bir meslek sahibi olsun, ‘Hayatları kurtulsun’ istiyordu. Bugün, ailelerin o hayallerini gerçekleştirecek yüzlerce özel üniversite var artık. Ve gençlerimizin çoğu bu üniversitelerden mezun, masa başı iş istiyorlar. ‘O kadar üniversite okudum, bu saatten sonra garsonluk mu yapacağım?’ diye düşünüyorlar. Ancak herkese masa başı iş yok! Dolayısıyla ara eleman sıkıntısını giderecek eğitim programlarına ve meslek yüksek okullarına da en az üniversiteler kadar ihtiyaç var" ifadelerini kullandı.
Devamında Bingöl "Şunu da kabul edelim, bugün artık sosyal medya ve popüler kültürün de etkisiyle, herkes ‘havalı’ bir işi olsun, o işten de çok büyük paralar kazanıp, güzel bir hayat sürsün istiyor. Önlerinde örnekler de var. Ancak bu, ekonomik ve sosyal gerçekliğimize uymuyor. Bu noktada da bir zihniyet dönüşümü şart" dedi.
Bingöl "Bir de şu var; bugün artık teknoloji ve dijital dönüşümün etkisiyle sanırım, yeni nesil fiziki anlamda ‘tembel.’ Bedenen yorulmak istemiyorlar. Sabit saatlerde çalışmak istemiyorlar. Oysa 50-60 yıl önce okuyan da okumayan da illa bir işe girer, ailesine ekonomik anlamda yardım ederdi. Bugün çevremdeki çoğu genç, ‘okuyorum’ bahanesiyle ne okul sonrası ne de hafta sonları hiçbir iş yapmıyor, yerine ebeveyninden istiyor. Dolayısıyla gençleri maddi ve manevi anlamda çalışmaya özendirecek, meslekleri özellikle de geleneksel olanları tanıtacak, akademik ve kurumsal alanlarda geliştirecek, iş verenin de elini taşın altına koyduğu kapsamlı bir yol haritasına ihtiyaç var" ifadelerini kullandı.
Ekonomist, öğretim üyesi Doç. Dr. Oğuz Demir de mavi yakalı, “ara” eleman ihtiyacının yüksek olduğu işlere ve zanaata ilginin yüksek olmamasının nedeninin, üniversite sayılarındaki hızlı artışa bağlı olduğunu söyleyip "Gençlerin eğitimleri de sosyal becerileri de kendilerini görmek istedikleri yer de ‘açık iş’ pozisyonlarına uygun değil. Üniversite yapma hızımıza ekonomimizin dönüşümü yetişemediği için böyle bir uyumsuzlukla karşı karşıyayız. Doğru, belki ‘eski’ mesleklerde ya da hizmet sektöründe gençler çok daha iyi para kazanacak çok daha iyi yan haklara sahip olacak. Ancak sorun şu ki; bu işlere göre bir eğitim ya da donanımları yok! Yani iş beğenmemekle alakalı bir durum değil bu. Dolayısıyla eğitimi eğer bu şekilde dizayn ettiysek, bu gençlere de uygun iş kolları yaratmalıyız. Çünkü ücret, artık tek başına belirleyici kriter değil" değerlendirmesinde bulundu.
Doç. Dr. Demir’e göre, Türkiye’de gençler arasında “para” algısı da değişti. Bununla ilgili Demir "Dünyanın herhangi bir ülkesinde garson olmak kimsenin canını sıkmıyor. Ancak bizde bu, can sıkabilecek bir statü göstergesi. Son yıllarda, sosyal medya ve popüler kültürün de etkisiyle farklı bir zenginlik algısı oluşmuş durumda. Çoğu insan kısa yoldan, çok zengin olmak istiyor. Meslek bilgisi, eğitimi ve itibarı rafa kalktı" ifadelerini kullandı.
