Son yıllarda ailelerin çocuklarını 'masa başı bir işi olsun' diyerek üniversitelere yönlendirirken kısa sürede onbinlerce iktisat, işletme mezunu işsizler ordusu ortaya çıktı. 4 yıllık bir üniversite bitiren her genç, beyaz yaka olma hayaliyle iş yaşamına atılırken aradığını ise bulamaz oldu. Yıllar içinde geri plana itilen usta ve zanaatkarlık ise şimdilerde en kıymetli sektörler haline geldi.
MAAŞLARI BEYAZ YAKALILARI KATLADI
Usta-çırak ilişkisin zamanla yok olmasıyla mevcut ustalar kıymete binerken, işini bilen bir ustanın kazandığı para plazada çalışan beyaz yakalının üzerine çıktı hatta fark attı. Vatandaşlar iş yaptırabilmek için adeta usta bulamaz duruma gelirken Söz konusu durum bazı suistimalleri ise beraberinde getirdi.
İşini hakkıyla yapan ustalar yanında, sektördeki ihtiyacı fırsata çevirenler vatandaşı isyan ettirdi. Boya-badanadan elektrik işlerine, tesisattan dekorasyona, döşemeden yalıtım-mantolamaya, yüzey döşemeden zemin kaplamaya kadar birçok ustadan farklı semtler için fiyattlar istenildiğinde ilginç detaylar ortaya çıktı.
4 KAT FİYAT FARKI VAR
Türkiye Gazetesi'ndeki habere göre; örneğin, 120 metrekarelik bir boya-badana işlemi için 2 ayrı usta arasında (malzeme hariç) 4 kat fiyat farkı olduğu görüldü. 2 farklı numaradan aranarakfarklı semtler için fiyat istenildiğinde (Büyükçekmece ve Etiler) fiyat yüzde 70 arttı.
Çoğu usta fiş ve fatura kesmediğini söyleyerek elden ödeme talep etti. Araştırmada eline fırça bile almamış kişilerin internet üzerinden usta komisyonculuğu yaptığı ortaya çıktı. Öte yandan işini yarım bırakan, uzatan, iş bitmeden ekstra masraf çıkaran ustalardan da vatandaşların çok şikâyetçi olduğu görüldü.
SEMTE VE USTAYA GÖRE FARKLI FİYAT
Söz konusu araştırmada tüm fiyatlar 120 metrekare bir daire için alındı. İlk olarak internet üzerinden Beylikdüzü’nde faaliyet gösteren bir ustaya ulaşıldı. Usta; Büyükçekmece’deki dairenin boya badana işlemleri için malzeme hariç 12 bin lira fiyat verdi ve tek başına çalışacağını, işlemin iki günde biteceğini söyledi. Aynı bölgedeki bir başka usta ise, iki kişi çalışarak iki günde 18 bin liraya işi bitireceğini söyledi.
AYNI USTA AYNI İŞE 30 BİN TL İSTEDİ
İnternet sitesi olan ve daha kurumsal görünen bir başka usta ise 120 metrekarelik daireyi bir günde bitireceğini ancak fiyatın 25 bin lira olduğunu söyledi. Aynı ustayı başka bir telefondan arayarak yeni müşteri gibi konuşulduğunda ve evin Etiler’de olduğunu belirtildiğinde de aynı usta aynı işlem için 30 bin lira fiyat istedi.
AYDA CEPLERİNE GİREN PARA 150 BİN TL
Birçok ustanın fiş veya fatura kesmediği ortaya çıktı. Kredi kartı geçmeyen ustalar IBAN’a da ödeme almak istemedi. Tüm ücretler nakit olarak veriliyor. Ayda 15-20 kez iş alan bir ustanın cebine ortalama 100-150 bin lira para giriyor. Bu kadar yüksek para kazanmalarına rağmen vergi ödememeleri de kayıt dışı ekonomiyi körüklüyor.
FATURA YOK, VERGİ YOK
Bir diğer konu da komisyoncular... Eline fırça dahi almamış kişiler internetten site açarak, Google reklamlarıyla aramalarda en üstte yer alıyor. Siteye girdiğinizde sizi çeşitli ustalara yönlendiriyor. Bu internet siteleri kurumsal değil, yalnızca usta ile tüketiciyi bir araya getirerek komisyon alıyor. Bu da fiyatların yükselmesine neden oluyor.
EN ÇOK ŞİKÂYET ALAN SEKTÖR
Genel olarak tadilat ve tamirat işleri, internette en fazla şikâyet alan sektör olarak öne çıkıyor. Şikâyetlerin çoğunluğunda işlerin yarım bırakıldığı ifade ediliyor. Ustaların aldıkları işi zamanında bitirmediği, ertesi gün işe gelmediği, iş bitmeden ekstra masraf çıkardığı ve işi kaliteli yapmadığı gibi konular diğer şikâyetler arasında yer alıyor. Öte yandan bazı Türk ustaların kaçak veya çocuk işçi çalıştırdığı da ifade ediliyor.
İŞTE İSYAN ETTİREN TABLO
Boya-badana: 15 bin ile 40 bin lira arasında
Elektrik-aydınlatma: 1.500 ile 15 bin lira arasında
Mimarlık-dekorasyon: 10 bin ile 500 bin lira arasında
Mobilya-döşeme: 10 bin ile 50 bin lira arasında
Su tesisatı: 1.500 ile 15 bin lira arasında
Yalıtım-mantolama: 10 bin ile 200 bin lira arasında
Yüzey döşeme: 15 bin ila 50 bin lira arasında
Zemin kaplama: 15 bin ile 40 bin lira arasında
Not: Fiyatlar 120 metrekare bir daire için ve malzeme hariç alınmıştır.